Μία μεθοδευμένη όξυνση από την πλευρά του Ερντογάν. Τα πρώτα μηνύματα από τη νέα αμερικανική Διοίκηση δεν ήταν ενθαρρυντικά για τις τουρκικές θέσεις.
Έναν «πόλεμο λέξεων» ξεκίνησε εναντίον της Ουάσιγκτον ο Ταγίπ Ερντογάν , με αφορμή την «χλιαρή αντίδραση» του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ στην είδηση της εκτέλεσης 13 Τούρκων στρατιωτικών από δυνάμεις του PKK , στο βόρειο Ιράκ.
Ο Ερντογάν δεν δίστασε να κατηγορήσει τις ΗΠΑ ότι συντάσσονται με τρομοκρατές – έφτασε μάλιστα στο σημείο να απευθυνθεί προσωπικά στον πρόεδρο Μπάιντεν , καλώντας τον να μάθει «τι είναι το τρομοκρατικό κίνημα του Γκιουλέν».Παράλληλα, ο πρόεδρος της Τουρκίας φρόντισε να βάλει θέμα συνοχής του ΝΑΤΟ – ένα ζήτημα που διαχρονικά ενδιαφέρει την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Λίγες ώρες αργότερα, ανακοινωνόταν το πρώτο τηλεφώνημα μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια και του Αμερικανού ομόλογού του, Άντονι Μπλίνκεν – για να διαπιστώσουν από κοινού ότι οι διμερείς σχέσεις έχουν φτάσει στο ψηλότερο σημείο τους , ώστε να συζητούν πλέον την περαιτέρω ενδυνάμωσή τους , με ιδιαίτερη έμφαση στον ενεργειακό και τον αμυντικό τομέα, όπως αναφέρεται σε ανάρτηση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.
Στη συνέχεια, ο Άντονι Μπλίνκεν έκανε το πρώτο τηλεφώνημα και στον υπουργό Εξωτερικών της Άγκυρας Μεβλούτ Τσαβούσογλου- και το βασικό θέμα, όπως ανακοινώθηκε από το Στέιτ Ντηπάρτμεντ, ήταν οι S-400, με τις ΗΠΑ να ζητούν και πάλι από την Τουρκία «να μην διατηρήσει» αυτό το οπλικό σύστημα. Ωστόσο, ο Μπλίνκεν προχώρησε σε μία διπλωματική κίνηση μετά από τις έντονες διαμαρτυρίες της Άγκυρας – εκφράζοντας τα συλλυπητήρια των ΗΠΑ για τους 13 δολοφονημένους Τούρκους και χαρακτηρίζοντας απερίφραστα «τρομοκράτες» το PKK.
Σε κάθε περίπτωση, το κοντράστ είναι πολύ έντονο: την ημέρα που ο Ερντογάν χαρακτηρίζει περίπου ως «τρομοκράτες» τις ΗΠΑ, ο υπουργός Εξωτερικών της υπερδύναμης συζητά με τον Έλληνα ομόλογό του για την ακόμα μεγαλύτερη εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών. και προφανώς, η κίνησηπου έκανε χθες το βράδυ η Άγκυρα – δέσμευσε με Navtex περιοχές του Αιγαίου για έρευνες, λίγο πριν από τον 62ο γύρο των διερευνητικών, μάλλον δεν θα μετρήσει υπέρ της…
Το κλίμα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού είναι βαρύ για τον Τούρκο πρόεδρο. Ενδεικτική η κοινή επιστολή 54 Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών – με την οποία κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στον Μπάιντεν και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εκφράζοντας την άποψη ότι η Ουάσινγκτον πρέπει να ασκήσει έντονη πίεση στην Άγκυρα για το θέμα της συνεχιζόμενης παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διάβρωσης των δημοκρατικών αρχών.
Η προσβλητική ρητορική του Ερντογάν προς τον Αμερικανό πρόεδρο, επιβεβαιώνουν σε πολλούς διεθνείς παράγοντες την άποψη ότι η σημερινή Τουρκία, μόνον αν πιεστεί ασφυκτικά ,θα υπήρχαν πιθανότητες να επιστρέφει στο «δυτικό πλαίσιο».
Αυτή η διαδικασία, εξάλλου, έχει προ πολλού αρχίσει, έστω κι αν δεν έχει προσλάβει διαστάσεις: τα σύννεφα συσσωρεύονται απειλητικά για τον Ερντογάν- η τουρκική οικονομία βρίσκεται στα όρια της κατάρρευσης, οι διαδηλώσεις των φοιτητών συνεχίζονται, οι διάφοροι αντικαθεστωτικοί πληθαίνουν, αλλά και τα λοξοκοιτάσματα του Μπαχτσελί επιβαρύνουν το πολιτικό κλίμα.
Με βάση όλα αυτά, η κυρίαρχη τάση στο επιτελείο του Αμερικανού προέδρου είναι ότι πρέπει να ενταθούν οι πιέσεις με σκοπό αφ’ ενός το καθεστώς Ερντογάν να καταστεί όσο πιο ευάλωτο γίνεται, με την ελπίδα πως έτσι θα υποχωρήσει ατάκτως, αφ’ ετέρου για να ενισχυθεί το κύρος των ΗΠΑ διεθνώς. Αυτός είναι ο λόγος που στην Ουάσιγκτον δύσκολα πια βρίσκονται πλέον υποστηρικτές μίας πολιτικής κατευνασμού του Τούρκου προέδρου.
Ο πρόεδρος Μπάϊντεν δείχνει αποφασισμένος να μην αφήσει στον Τούρκο ομόλογό του περιθώρια παρερμηνείας όσον αφορά την αποφασιστικότητά του, ξεκαθαρίζοντας ότι η περίοδος ανοχής που υπήρχε επί προεδρίας Τραμπ ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Το μήνυμα που εκπέμπει η Ουάσιγκτον είναι ξεκάθαρο: μόνο εάν η Τουρκία δεχθεί να «απενεργοποιήσει» τους S-400 , αλλά και να απομακρυνθεί από τη Ρωσία, θα καταστεί δυνατή η εξομάλυνση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
Με την έλευση του Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, κόπηκε η απευθείας σύνδεση που είχε ο Ερντογάν με τον Τραμπ. Και για να μην υπάρχει καμία παρερμηνεία, επιβλήθηκε και μία εκκωφαντική απουσία επικοινωνίας της νέας αμερικανικής ηγεσίας με την Άγκυρα. Η μόνη επικοινωνία ήταν η τηλεφωνική του Αμερικανού Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας με τον Ιμπραήμ Καλίν, η οποία, όμως, γρήγορα έδειξε ότι δεν δημιούργησε κάποια στέρεα βάση για εξομάλυνση. Υπενθυμίζεται ότι λίγες ημέρες πριν αναλάβει τα καθήκοντά του, ο Μπάιντεν είχε αγνοήσει τηλεφώνημα που είχε δεχθεί από τον Τούρκο πρόεδρο, κίνηση ασυνήθιστη για σύμμαχο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.
Η αρνητική στάση του νέου Αμερικανού προέδρου που προκάλεσε δυσφορία στην Άγκυρα, η οποία αποτυπώθηκε στην συνέντευξη του Μεσούτ Χακί Τζασίν (σύμβουλος του Ερντογάν), ο οποίος στηλίτευσε το γεγονός ότι ο Μπάιντεν δεν έχει επικοινωνήσει ακόμη τηλεφωνικά με τον Τούρκο πρόεδρο. Κερασάκι στην τούρτα και η ρητορική του εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο οποίος με τις δηλώσεις του έδωσε το στίγμα της διαφορετικής αντιμετώπισης που επιφυλάσσει για την Τουρκία η νέα αμερικανική κυβέρνηση.
Το πεδίο στο οποίο θα παιχθεί η πρώτη πράξη του δράματος είναι –όπως προαναφέραμε– η αγορά των S-400. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει για επιβολή περαιτέρω κυρώσεων. Σε μία προσπάθεια να εκτονώσει την κρίση, ο Ακάρ πρότεινε η Τουρκία να χρησιμοποιήσει τους S-400 με τον τρόπο που η Ελλάδα χρησιμοποιεί τους S-300, οι οποίοι είχαν αγοραστεί από την Κύπρο και τώρα βρίσκονται αποθηκευμένοι στην Κρήτη.
Οι Αμερικανοί δεν “αγόρασαν” τον τουρκικό ελιγμό και παραμένουν στην ανελαστική θέση τους, απαιτώντας ολοσχερή τουρκική υποχώρηση. Μπορεί και ο Μπάϊντεν να υιοθετεί την άποψη ότι η Τουρκία είναι γεωπολιτικά απαραίτητη για τη Δύση, αλλά φαίνεται να έχει πειστεί πως αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την άσκηση ασφυκτικών πιέσεων. Εξάλλου το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι S-400. Αυτοί είναι η κορυφή του παγόβουνου.
Το παγόβουνο είναι η άτυπη πλην πραγματική συμμαχία Πούτιν-Ερντογάν. Έτσι κι αλλιώς, ο πλανητάρχης φρόντισε να ξεκαθαρίσει που στέκεται σε σχέση με τη Μόσχα: «Είπα ξεκάθαρα στον πρόεδρο Πούτιν, με τρόπο πολύ διαφορετικό από τον προκάτοχό μου, ότι ο καιρός που οι ΗΠΑ υποχωρούσαν μπροστά στις επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας… έχει παρέλθει».
Τι ερώτημα , βεβαίως, είναι αν υπάρχει πιθανότητα οι δύο ηγέτες τελικά να ξεπεράσουν την αμοιβαία δυσπιστία και να βρουν έναν συμβιβασμό. Από τη μία, ο Μπάϊντεν, όπως περιγράφει άρθρο του Foreign Policy, «δεν έχει περιθώριο ηθικού συμβιβασμού με Τουρκία του Ερντογάν». Από την άλλη, ο Τούρκος πρόεδρος όχι μόνο δεν φημίζεται για την προσαρμοστικότητά του, αλλά και έχει συνείδηση πως θα ήταν πολιτική αυτοκτονία να υποκύψει στους όρους που του θέτει η Ουάσινγκτον.
Αρχικά, επιχείρησε να ρίξει γέφυρες, αλλά όταν δεν βρήκε την ανταπόκριση που περίμενε επανήλθε ακόμα πιο επιθετικά στον πραγματικό εαυτό του, πυροδοτώντας νέα ένταση. Εξάλλου, έχει υιοθετήσει για τα καλά τον ρόλο του επίδοξου ηγέτη του απανταχού Ισλάμ. Μόνο ο χρόνος θα δείξει αν και κατά πόσο μπορεί να αλλάξει ρότα. Ωστόσο, το πιθανότερο σενάριο παραμένει το εξής: η κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις να μετεξελιχθεί σε ρήξη.
