Ο σεισμός της Σαντορίνης αποκάλυψε σοβαρές ατασθαλίες στην Καλντέρα, τις παραλείψεις στη Μήλο και την ανομία στη Μύκονο, που αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου όσον αφορά τα προβλήματα που ταλανίζουν τα νησιά λόγω της πολυάριθμης αδράνειας του κράτους να επιβάλει κανόνες και να ελέγξει τις παρανομίες.
Η κατάσταση στον πολεοδομικό σχεδιασμό, η οποία είναι ήδη περίπλοκη, επιδεινώνεται από την έλλειψη ρύθμισης για την εκτός σχεδίου δόμηση, την οποία είχε υποσχεθεί ο πρωθυπουργός πριν από μήνες. Παράλληλα, οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ) έχουν προκαλέσει περαιτέρω αναστάτωση στον τομέα της οικοδομής.
Η οικοδομική δραστηριότητα έχει παγώσει εδώ και μήνες και αναμένεται να συνεχιστεί έως ότου το ΥΠΕΝ καθορίσει το νέο πλαίσιο για τις άδειες που έχουν εκδοθεί νόμιμα με τα μπόνους του ΝΟΚ.
Περίπου δύο χρόνια μετά την έναρξη του ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης σε Μύκονο και Σαντορίνη, παρατηρείται ότι τουριστικά και οικιστικά συγκροτήματα συνεχίζουν να χτίζονται, ακόμα και όταν εκκρεμεί η αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών. Πολυτελείς κατοικίες με πισίνες και τζακούζι κατασκευάζονται στην Καλντέρα χωρίς τις απαιτούμενες άδειες, ενώ τα ρέματα μπαζώνονται χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο.
Ακόμα και σε περιπτώσεις όπου υπήρχαν νόμιμες άδειες, όπως στην περίπτωση του Σαρακήνικου στη Μήλο, η Πολεοδομία επέτρεψε την ανέγερση κτισμάτων σε περιοχές με σπάνιο γεωλογικό ενδιαφέρον, δείχνοντας την ανυπαρξία του κράτους στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η αντίδραση του ΥΠΕΝ ήρθε με καθυστέρηση, ενώ οι πολίτες αντέτειναν τις αυθαιρεσίες με μαζικές κινητοποιήσεις.
Οι πολλές περιπτώσεις αυθαιρεσίας δείχνουν ότι η έλλειψη πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού έχει σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες. Η ανυπαρξία χωροταξικού σχεδιασμού για τον τουρισμό έχει επιφέρει πιέσεις στο φυσικό και αστικό περιβάλλον και αβεβαιότητα στις επενδύσεις, οι οποίες δεν έχουν ξεκαθαριστεί από το 2017 και μετά.
Η κατάσταση αυτή επιβεβαιώνει ότι η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού είναι η αχίλλειος πτέρνα της διοίκησης, καθώς κανένα από τα πολεοδομικά σχέδια δεν έχει ολοκληρωθεί, δημιουργώντας έτσι ένα κενό που επιτρέπει την ανεξέλεγκτη δόμηση. Το πρώτο ειδικό χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό δημοσιεύθηκε το 2009, αλλά ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αποτέλεσμα οι τουριστικές επενδύσεις να παραμένουν σε εκκρεμότητα, συντηρώντας την άναρχη δόμηση και την περιβαλλοντική υποβάθμιση.
