Κατά τον 19ο αιώνα, το βουλγαρικό έθνος επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο μετά από πολλούς αιώνες απουσίας. Αυτή η αναγέννηση είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη σύγκρουση με τους Έλληνες, σε περιοχές όπου οι δύο λαοί συμβίωναν ειρηνικά.
Μια τέτοια περιοχή ήταν η Ανατολική Ρωμυλία (Βόρεια Θράκη), όπου το 1885 και το 1906 σημειώθηκαν βίαιες εκρήξεις του βουλγαρικού εθνικισμού. Οι Έλληνες, που κατοικούσαν εκεί από την αρχαιότητα, εκδιώχθηκαν με βίαιες μεθόδους, οι οποίες υιοθετήθηκαν αργότερα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη χιτλερική Γερμανία.
Η αναταραχή αυτή προήλθε από την προσπάθεια δημιουργίας ενός βουλγαρικού κράτους, γεγονός που επηρέασε τις σχέσεις της Ελλάδας με τους γείτονές της, ιδίως λόγω της εθνικής αφύπνισης των βαλκανικών λαών και της αποδυνάμωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του Ανατολικού Ζητήματος, με τις Μεγάλες Δυνάμεις, όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Ρωσία, να εμπλέκονται σε αυτές τις εξελίξεις.
Το 19ο αιώνα, η Ρωσία «ανακάλυψε» το βουλγαρικό έθνος, οδηγώντας σε περαιτέρω αναταραχές στην περιοχή. Η διαδικασία αυτή, σε συνδυασμό με τη δημιουργία «μακεδονικής» συνείδησης στον 20ο αιώνα, επέτεινε τις εντάσεις ανάμεσα στους βαλκανικούς λαούς.
Η κατάκτηση των βουλγαρικών εδαφών από τους Οθωμανούς είχε σοβαρές συνέπειες για την εθνική ταυτότητα των Βουλγάρων, οι οποίοι, σε αντίθεση με τους Έλληνες, δέχτηκαν την οθωμανική κυριαρχία με πιο παθητικό τρόπο. Αυτό οφειλόταν, μεταξύ άλλων, στην εγκατάσταση Τούρκων εποίκων και στην κατάργηση του Βουλγαρικού Πατριαρχείου το 1394, που αποδυνάμωσε την πνευματική ηγεσία των Βουλγάρων.
Έως τον 19ο αιώνα, το βουλγαρικό έθνος παρέμενε άγνωστο στη Δυτική Ευρώπη και τη Ρωσία, καθώς οι Βούλγαροι συγχέονταν με άλλους λαούς. Οι πρώτες προσπάθειες εθνικής αφύπνισης ξεκίνησαν τον 18ο αιώνα, με τον μοναχό Παΐσιο να εκδίδει το 1762 ένα βιβλίο στη βουλγαρική γλώσσα, χωρίς ωστόσο να έχει ιδιαίτερη επιτυχία.
